اندومتریوزیس
اندومتریوزیس یک بیماری دردناکی است که در اثررشد بافت اندومتر ( بافتی که لایه داخلی رحم را در حالت عادی می پوشاند ) در فضائی خارج از حفره رحم به وجود می آید. اندومتریوز در بیشتر موارد تخمدانها ، لوله های رحمی و بافت پوشاننده لگن را درگیر می کند.البته در موارد نادر اندومتریوزیس بافتهای خارج از لگن را هم درگیر می کند.
بافتهای اندومتریوزی مثل بافت اندومترداخل رحم در هر سیکل ماهیانه رشد می کنند ،ضخیم می شوند وبعد خونریزی می کنند و به علت اینکه راهی برای خروج از بدن ندارند خونریزیهای این بافتهای نابجا از بدن دفع نمی شوند و در همان محل باقی می مانند .زمانیکه اندومتریوزیس تخمدانها را درگیر کند سبب ایجاد کیستهای تخمدانی می شود که اندومتریوما نامیده می شوند. در اثر تحریک بافت اندومتریوزی بافتهای اطراف آن دچار چسبندگی می شوند.
اندومتریوز می تواند سبب درد ( در بعضی مواقع درد شدید ) به خصوص در دوران پریود شود. به علاوه اندومتریوز می تواند سبب نازائی هم بشود.
علائم اندومتریوزیس:
علامت اولیه اندومتریوزیس درد لگنی است که اغلب همراه با خونریزی پریود می باشد.
بیماران همچنین می توانند دچار گرفتگیهای همراه با درد زیر شکم در طول دوران پریود شوند.که این علائم در طول زمان می توانند شدت پیدا کنند.
علائم شایع همراه با اندومتریوز
1.پریودهای دردناک ( دیسمنوره ):
این دردها در ناحیه لگن و همچنین به صورت گرفتگی زیر شکم که از قبل از پریود شروع می شوند و تا دوران پریود ادامه پیدا می کنند می باشند. بعضی از بیماران درد کمر و درد شکم را هم تجربه می کنند.
2.درد موقع نزدیکی :
درد حین یا بعد از نزدیکی در بیماران اندومتریوزی شایع می باشد.
3.درد موقع حرکت روده ویا درد موقع ادرار کردن:
این علائم می توانند موقع خونریزی پریود احساس شوند.
4.خونریزی شدید :
بعضی از بیماران خونریزی شدید موقع پریود یا خونریزی بین سیکلهای ماهیانه دارند.
5.نازائی :
بعضی مواقع اندومتریوزیس اولین بار در بیمارانی پیدا می شود که در حال پیگیری درمان نازائی هستند.
6.علائم ونشانه های دیگر:
بیماران ممکن است که احساس خستگی ، اسهال ، یبوست ، نفخ شکم و تهوع را بخصوص در دوران پریود تجربه کنند.
شدت درد بیانگر شدت بیماری نمی باشد . ممکن است بیماری درد اندک یا حتی بدون درد باشد ولی اندومتریوزیس شدید ووسیع داشته باشد در حالیکه بیمار دیگری ممکن است که درد شدید ولی اندومتریوزیس خفیفی داشته باشد.
علل بروز اندومتریوزیس :
1.برگشتن خون عادت
در زمان خونریزی سیکل ماهیانه ،خون پریود که حاوی سلولهای اندومتر می باشد از طریق لوله های رحمی به داخل لگن بر می گردد ( به جای اینکه از بدن خارج شود ). این سلولهای اندومتر تغییرموضع داده، به دیواره لگن وسطح اعضا لگن می چسبند و در آنجا مثل سلولهای اندومتر در رحم در هر سیکل ماهیانه ضخیم می شوند و خونریزی می کنند.
2.تبدیل سلولهای پریتوئن به سلولهای اندومتر
به این علت ، فرضیه القا گفته می شود . در این حالت سلولهای پریتوئن ( سلولهائی که لایه داخلی شکم را پوشانده اند ) تحت تاثیر هورمونها یا فاکتورهای ایمنی تغییر ماهیت داده و به سلولهای اندومتر تبدیل می شوند.
3.تبدیل سلولهای جنینی
هورمونهائی مانند استروژن می توانند سلولهای دوران جنینی را در دوران بلوغ به سلولهای اندومتر تبدیل کنند.
4.لانه گزینی در جای زخم عمل جراحی
بعد از یک عمل جراحی مثل هیسترکتومی ( عمل خارج کردن رحم ) و یا سزارین ، سلولهای اندومتر می توانند به محل جراحی بچسبند.
5.انتقال سلولهای اندومتر
سیستم رگهای خونی و یا لنفاوی ( مایع بافتی ) می توانند سلولهای اندومتر را به قسمتهای دیگر بدن منتقل کنند.
6.اختلالات سیستم ایمنی
مشکلاتی در سیستم ایمنی می تواند باعث شود که این سیستم نتواند بافت اندومترخارج از رحم را تشخیص دهد وتخریب کند و همین باعث شود که آن بافت نابجا بتواند رشد کند.
فاکتورهای خطر ابتلا :
علل متعددی بیمار را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می دهند مانند
1.افرادیکه اصلا زایمان نکرده اند
2.کسانیکه شروع پریودشان در سنین پائین می باشد
3.کسانیکه در سنین بالاتر یائسه می شوند
4.فاصله کوتاه سیکلهای پریود
5.پریودهای با خونریزی شدید که بیشتر از 7 روز طول می کشد
6.یکی یا بیشتر از یکی از وابستگان ( خواهر ، عمه ، مادر,… ) مبتلا به اندومتریوز باشد
7.هر بیماری که مانع از خروج خون پریود از بدن شود
8.اختلالات سیستم باروری
9.نسبت توده بدنی پائین
اندومتریوز اغلب چند سال بعد از شروع پریود ایجاد می شود ( البته موارد استثنا هم وجود دارد ) . علائم و نشانه های اندومتریوز می تواند به طور موقت با بارداری خوب شود و یا بعد از یائسه شدن بهبود یابد. ( به شرط اینکه بیمار درمان هورمونی نگیرد )
عوارض بیماری :
1.نازائی
مشکل عمده در اندومتریوزیس اختلال در باروری است .نزدیک به 3/1 تا 2/1 بیماران مبتلا به اندومتریوزیس اختلال در باردار شدن دارند.
هرچند که بسیاری از بیماران با اندومتریوزیس خفیف تا متوسط نیز می توانند خودبخود باردار شوند به همین دلیل به این گروه از بیماران توصیه می شود که اگر خواهان بارداری هستند قبل از شدید شدن بیماری برای بچه دار شدن اقدام کنند.
2.سرطان
کسانیکه اندومتریوز دارند درصد بالاتری از ابتلای به سرطان تخمدان را دارند .البته این افزایش درصد خیلی بالا نمی باشد.
3.درگیری حالب و کلیه
در مواردیکه ندول اندومتریوز روی حالب را بگیرد وباعث تنگی وبسته شدن حالب شود میتواند باعث از کار افتادن کلیه شود .مهمترین نکته در این مشکل این است که این روند خیلی خاموش اتفاق می افتد .
تشخیص :
1.شرح حال و علائم بیمار
2.معاینه بالینی
البته در بعضی موارد خفیف شاید در معاینه نکته ای پیدا نشود.در معاینه واژینال بیمار می تواند درد در موقع لمس خلفی طرفی رحم داشته باشد.همچنین شاید دانه های آبی رنگ اندومتریوزی در واژن دیده شوند.
3.سونوگرافی
در بررسی سونوگرافی درگیری سطحی و اندک دیده نمی شود ولی کیستهای اندومتریوزی تخمدان و درگیریهای عمقی در بافتهای اطراف رحم و مثانه در دست سونوگرافیست با تجربه در زمینه اندومتریوز معلوم می شود.
4.ام ار ای
در بعضی موارد اقدام به گرفتن ام ار ای می شود . البته برای اینکه نتیجه مناسب حاصل شود باید ام ار ای در مرکزی با کیفیت دستگاه مناسب گرفته شود و پزشک رادیولوژیست متبحر در زمینه اندومتریوز آنرا بخواند.
درمان اندومتریوزیس:
برای درمان بیماران اندومتریوزیس باید به سن ، علائم بیمار، وضعیت تاهل ، تعداد فرزند ، اینکه بیمار خواهان بارداری مجدد هست یا خیر توجه شود و بر حسب شراط درمانهای مختلفی وجود دارد که شامل
1.مسکنها
2.داروهای هورمونی که دارای انواع ( خوراکی ، تزریقی ، ای یو دی هورمونی ) می باشد
3.جراحی لاپاروسکوپی